Καταφέραμε να συμπεριλάβουμε μερικές πραγματικά θαυμάσιες επιλογές για καταλύματα και μια μεγάλη ποικιλία εκδρομών και ξεναγήσεων που θα ικανοποιήσουν όλες τις προτιμήσεις. Θα βρείτε και μερικά εξαιρετικά «πακέτα»
Το «χειροποίητο» νησί, όπως αποκάλεσε την Τήνο ο αείμνηστος φιλόσοφος Κορνήλιος Καστοριάδης, ανήκει στο σύμπλεγμα των Βορείων Κυκλάδων. Η έκταση των περίπου 195 τετραγωνικών χιλιομέτρων το κατατάσσουν τρίτο σε μέγεθος μετά την Άνδρο και τη Νάξο. Το συνολικό μήκος της ακτογραμμής της Τήνου είναι 114 χιλιόμετρα και βρίσκεται νοτιοανατολικά της Άνδρου και βορειοδυτικά της Μυκόνου, ενώ 112 ναυτικά μίλια τη χωρίζουν από τις πλησιέστερες ακτές της πρωτεύουσας των Κυκλάδων, τη Σύρο. Η Τήνος χωρίζεται από την Άνδρο με το γνωστό στενό Άνδρου – Τήνου, πλάτους λιγότερο από ένα ναυτικό μίλι και από τη Μύκονο με το κανάλι του Τσικνιά. Ο πληθυσμός της Τήνου είναι 8.574 κάτοικοι σύμφωνα με την απογραφή του 2001. Το μεγαλύτερο μέρος του πληθυσμού ( 4.934 κάτοικοι ) είναι συγκεντρωμένο στην πρωτεύουσα του νησιού, ενώ το υπόλοιπο μέρος του πληθυσμού ( 3.640 κάτοικοι ) έχουν «απλωθεί» σε περισσότερους από 40 μικρούς οικισμούς, αλλά και σε μεγαλύτερους, καθώς και σε παράκτιες θέσεις του νησιού.
Το νησί έχει γίνει διάσημο ως θρησκευτικό κέντρο. Κι όμως, παρόλη την τεράστια σημασία που έχει για την ορθοδοξία, η Τήνος διαθέτει και πολλές φυσικές καλλονές και σημαντικά αξιοθέατα τα οποία – δυστυχώς – πολλοί από τους χιλιάδες επισκέπτες της, τα αγνοούν αφού οι περισσότεροι αρκούνται σε μια ημερήσια εκδρομή στα πλαίσια της εκπλήρωσης ενός τάματος.
Το εσωτερικό του ναού της Ευαγγελίστριας
Όταν μιλάμε για τη Τήνο, η σκέψη μας πηγαίνει αυθόρμητα στην Παναγιά και στον επιβλητικό ναό της που αποτελεί το σήμα κατατεθέν του νησιού.
Ιδρύθηκε το 1823 και κτίστηκε στο σημείο που βρέθηκε η εικόνα του Ευαγγελισμού της Θεοτόκου, σύμφωνα με το όραμα της Αγίας Πελαγίας.
Πρόκειται για ένα λαμπρό οικοδόμημα κατασκευασμένο από λευκό μάρμαρο, το οποίο είναι το πρώτο αξιόλογο αρχιτεκτονικό μνημείο του απελευθερωμένου ελληνικού έθνους.
Μπαίνοντας κανείς στο ναό από την κεντρική πύλη, αντικρίζει στα αριστερά της εισόδου το εικονοστάσι, στο οποίο φυλάσσεται η θαυματουργή εικόνα της Παναγίας, η οποία είναι γεμάτη από αφιερώματα (τάματα) των πιστών, όπως εξάλλου και όλη η εκκλησία. Πολλά από αυτά είναι άμεσα συνδεδεμένα με τα θαύματα της Παναγίας.
Η εκκλησία της Μεγαλόχαρης με τα γύρω κτίσματα αποτελούν το Ιερό Ίδρυμα Ευαγγελίστριας, το οποίο έχει ευρύτερους κοινωνικούς και θρησκευτικούς στόχους και συμβάλει στην ανάπτυξη του νησιού. Τα βοηθητικά κτίρια της εκκλησίας φιλοξενούν: το μουσείο των Τηνίων Καλλιτεχνών, την Πινακοθήκη, την έκθεση με τα εκκλησιαστικά κειμήλια, το σκευοφυλάκιο, τα γραφεία των υπαλλήλων και το αρχείο του ιδρύματος της Ευαγγελίστριας.
Ακριβώς κάτω από τον κεντρικό ναό, βρίσκεται ο ναός της Ευρέσεως, ο οποίος είναι αφιερωμένος στην Ζωοδόχο Πηγή. Κοντά στην είσοδο του ναού της Ευρέσεως βρίσκεται και το Μαυσωλείο της «Έλλης». Πρόκειται για το εύδρομο που τορπιλίστηκε στο λιμάνι της Τήνου το 1940, από ιταλικό υποβρύχιο. Βρίσκονταν στο νησί για να αποδώσει τιμές στο πανηγύρι του Δεκαπενταύγουστου.
Αξίζει λοιπόν, να γνωρίσετε την άγνωστη Τήνο. Να περιηγηθείτε στα γραφικά χωριά της, να δείτε τα αυθεντικά κυκλαδίτικα τοπία της ενδοχώρας, με τους παραδοσιακούς οικισμούς, τους περιστερώνες και τα ξωκλήσια. Να κολυμπήσετε στις παραλίες της, που μακριά από την τουριστική κίνηση διατηρούν την πρωτόγονη ομορφιά τους. Επίσης, θα επισκεφθείτε τα ερείπια του αρχαίου ναού του Ποσειδώνα και της Αμφιτρίτης, φανερώνουν πτυχές του παρελθόντος του νησιού και το ρόλο του ως θρησκευτικό κέντρο σε κάθε ιστορική περίοδο.
Θα γευματίσετε στις παραθαλάσσιες ταβέρνες και θα απολαύσετε τις ιδιαίτερες Τηνιακές συνταγές. Μπορεί η Τήνος να μη φημίζεται για τη νυχτερινή της ζωή, αλλά οι ευκαιρίες για διασκέδαση δε θα σας λείψουν.
Τήνος Ιστορία
ΠΩΣ ΠΗΡΕ ΤΟ ΟΝΟΜΑ ΤΗΣ Η ΤΗΝΟΣ
Το νησί κατοικείται από τα πανάρχαια χρόνια. Ως πρώτοι κάτοικοι αναφέρονται άλλοτε
οι Πελασγοί ή οι Φοίνικες, οι Φρύγες ή οι Λέλεγες και αργότερα οι Ίωνες, οι Αθηναίοι,
οι Μακεδόνες και οι Ρωμαίοι. Υπάρχουν πολλές εκδοχές για την προέλευση του ονόματός της
Τήνου με επικρατέστερη εκείνη που θέλει να έχει «βαπτιστεί» από το όνομα του πρώτου αποίκου της,
του Τήνου. Ο Τήνος ήταν αρχηγός μιας ομάδας Ιώνων από την Καρία της Μ. Ασίας που έφτασαν στο νησί
περίπου το 1130 π.Χ,. κυνηγημένοι από τους Δωριείς.
Κατ’ άλλους το όνομα Τήνος προέρχεται από τη φοινικική λέξη «τένοκ» (Ταννοτή), που σημαίνει φίδι,
λόγω του πλήθους των φιδιών και των ερπετών, που κατέκλυζαν το νησί αλλά και «Οφιούσα» ή «Φιδούσα»
και πάλι λόγω των φιδιών. Σύμφωνα με το μύθο ο Ποσειδώνας, προστάτης του νησιού έστειλε ένα σμήνος
πελαργών να τα εξολοθρεύσει. Μια άλλη εκδοχή θέλει την ετυμολογική ρίζα της λέξης να μην προέρχεται
από τα φίδια αλλά τις φίδες ή θήδες, ένα είδος κέδρου με μεγάλη αντοχή στο σκώρο και στην υγρασία,
τον οποίο χρησιμοποιούσαν στην κατασκευή δοκών για τις στέγες των σπιτιών και άλλων βοηθητικών
κτισμάτων. Άλλες ονομασίες του νησιού ήταν «Υδρούσα», όχι για τις πολλέςπήγες της, αλλά από ως
αναγραμματισμό του Δρυούσα που σημαίνει ότι κάποτε και μέχρι το 1200 π.Χ ήταν κατάφυτη από δρυς.
Επίσης ο Αριστοφάνης την ονομάζει «Σκοροδοφόρο» λόγω των εκλεκτών σκόρδων που παρήγαγε.
Για την αρχαία Τήνο έγραψαν έργα ο Αριστοτέλης, την "Πολιτεία Τηνίων", ο οποίος και την επισκέφθηκε
και ο Αινησίδημος, τα "Τηνιακά". Κανένα όμως απ’ αυτά τα έργα δε διασώθηκε.
Τήνος - Επίσκεψη στη Μεγαλόχαρη
Επίσκεψη στην Παναγία της Τήνου
Ο ΝΑΟΣ ΤΗΣ ΜΕΓΑΛΟΧΑΡΗΣ ΣΤΗΝ ΤΗΝΟ
Φτάνοντας βραδάκι στο λιμάνι της Τήνου ο Ναός της Μεγαλόχαρης, σκαρφαλωμένος στο λόφο,
σε υποδέχεται ολόλαμπρος και φωτισμένος, δεσπόζοντας πάνω από όλη τη Χώρα, χωρίς να την πλακώνει.
Την πρώτη βόλτα όμως πρέπει να την κάνετε πρωί και καλύτερα καθημερινή. Όχι ότι δεν υπάρχει
τις καθημερινές πλήθος κόσμου που θέλει να προσκυνήσει την Παναγία της Τήνου αλλά σαφώς
θα αποφύγετε την κοσμοσυρροή.
Ο ανηφορικός πλακόστρωτος δρόμος προς την Παναγία ξεκινάει από το λιμάνι. Στη δεξιά πλευρά
έχει τοποθετηθεί τάπητας για τους προσκυνητές που εκπληρώνουν το τάμα τους και ανεβαίνουν στα γόνατα.
Πρόκειται για ανθρώπους όλων των ηλικιών και των δύο φύλων. Καθ’ όλη τη διάρκεια της ημέρας συναντάς
ανθρώπους σκυμμένους, με πληγωμένα γόνατα αλλά με αστείρευτο πείσμα και δυνατή πίστη, πεσμένους στα
τέσσερα, να προχωρούν ακάθεκτη με σύντομες στάσεις και μ’ ένα σκοπό: να μπουν γονατιστοί στο Ναό της
Παναγίας της Τήνου.
Ακούσαμε να μιλούν διάφορες γλώσσες με τους δικούς τους ανθρώπους, που τους συνοδεύουν υπομονετικά,
γλώσσες που αναγνωρίσαμε αλλά και άγνωστες. Και όταν έφταναν στην κορυφή του δρόμου σε τίποτα δε
διέφεραν από το άγαλμα, που αναπαριστά όλες τις ελπίδες αλλά και την πίστη των προσκυνητών που
φτάνουν στην Τήνο, ο καθένας με τη δική του δέηση στη Μεγαλόχαρη.
Στην πραγματικότητα ο Ναός είναι ένα ολόκληρο συγκρότημα, που αποτελείται από την κυρίως εκκλησία
της Παναγίας, παρεκκλήσια, μουσεία, αίθουσες μονίμων εκθέσεων, το μαυσωλείο του Τορπιλισμού της Έλλης
και γραφεία. Το πρώτο που εντυπωσιάζει τον επισκέπτη είναι το επιβλητικό μωσαϊκό με τα ασπρόμαυρα
βότσαλα που κοσμεί την είσοδο του.
Μόλις περάσετε την πύλη στα δεξιά σας θα συναντήσετε το παρεκκλήσι όπου γίνεται η παραλαβή των λαμπάδων. Στη συνέχεια θα ανεβείτε τα μαρμάρινα σκαλοπάτια και θα βρεθείτε σε μια τεράστια αυλή, που οι περισσότερες γωνιές της είναι σκιερές. Είναι αδύνατον, ακόμα κι αν βρεθείς εκεί όχι από θρησκευτική πίστη αλλά από απλή τουριστική περιέργεια να μην νιώσεις την γλυκιά υποβολή του χώρου. Οι εργαζόμενοι είναι πρόθυμοι να σας απαντήσουν σ’ ότι ρωτήσετε και να σας εξυπηρετήσουν με το μεγαλύτερο χαμόγελο.
Η πρώτη στάση είναι στο ισόγειο όπου υπάρχει ο Ναός της Ευρέσεως, τον οποίο ξεκίνησαν να χτίζουν οι
Τηνιακοί –πριν βρεθεί η θαυματουργή Εικόνα στις 30 Ιανουαρίου 1823- αμέσως μετά το όνειρο της
μοναχής Πελαγίας, στην οποία σύμφωνα με την παράδοση εμφανίστηκε η Παναγία και της ζήτησε να
«βρουν το σπίτι της». Μέσα στο ναΐσκο υπάρχει το ακριβές αντίγραφο της εικόνας, το οποίο καλλιτεχνήθηκε
το 1850, και το οποίο πρέπει οπωσδήποτε να δείτε καθώς η θαυματουργή εικόνα είναι ολοκληρωτικά
σκεπασμένη από τις προσφορές των πιστών.
Δίπλα στο αντίγραφο υπάρχει η μαρμάρινη βρύση απ’ όπου μπορείτε να πάρετε αγίασμα, το οποίο αναβλύζει
από το πηγάδι, που βλέπετε δίπλα ακριβώς και το οποίο είναι φωτισμένο και σκεπασμένο με τζάμι.
Ο ναΐσκος έχει άλλες δύο μικρές αίθουσες με κολυμπήθρες όπου γίνονται σχεδόν κάθε μέρα βαφτίσεις.
Μια πολύ ευγενική κυρία που στεκόταν πίσω από το παγκάρι με τα κεριά μας προσέφερε ένα σακουλάκι
με χώμα αγιασμένο, από το σημείο της Ευρέσεως. Εξάλλου όπως μας ενημέρωσε σ’ αυτά τα χώματα ήταν
που έγινε και το πρώτο θαύμα. Αν θέλετε να πάρετε αγίασμα καλό θα είναι να έχετε φροντίσει να έχετε
μαζί σας ένα μπουκαλάκι. Αλλιώς θα χρειαστεί να βγείτε από το Ναό και να το αναζητήσετε στα γύρω μαγαζιά.
Από πάνω ακριβώς, και ανεβαίνοντας μια μαρμάρινη σκάλα, θα βρεθείτε στον κυρίως Ναό της Παναγίας
της Τήνου, ο οποίος κατάλευκος,
λιτός και ενταγμένος μέσα στον περιβάλλοντα χώρο, δεν προκαλεί το μάτι με περιττές πολυτέλειες
και κραυγαλέες μεγαλοπρέπειες.
Οι λειτουργίες στο Ναό της Παναγίας είναι καθημερινές, 365 μέρες το χρόνο, πρωί και απόγευμα.
Και πάλι το πρώτο που θα συναντήσετε
είναι μια ευγενική και χαμογελαστή υπάλληλος, που μαζί με το κερί θα σας προσφέρει κι ένα μικρό
μπουκαλάκι με λαδάκι.
Περιμένοντας υπομονετικά στην ουρά για να προσκυνήσετε σίγουρα το μάτι σας θα το μαγνητίσει η οροφή
του Ναού, απ’ όπου κρέμονται δεκάδες χρυσά και ασημένια θυμιατά και καντήλια, αφιερώματα των πιστών,
τα οποία είναι στολισμένα με παραστάσεις που προέρχονται από τις επιθυμίες και τις δεήσεις του καθενός:
καράβια, σπίτια, μωρουδίστικες κούνιες, ανθρώπινα μέλη μέχρι και άλογα.
Η εικόνα, που χρονολογείται από τον 7ο μ.Χ. αιώνα, όπως είπαμε δεν είναι ορατή, συγκεκριμένα
το θέμα της δεν είναι ορατό. Βρίσκεται σφραγισμένη αεροστεγώς μέσα σε μια χρυσή θήκη για να μη
φθείρεται το ξύλο της και τη σκεπάζει ένα τζάμι το οποίο καθαρίζει σχολαστικά και πολύ συχνά
ένας υπάλληλο. Το μόνο λοιπόν που θα δείτε είναι κοσμήματα, όλων των ειδών και μεγεθών:
μαργαριταρένια κολιέ, διαμαντένια δαχτυλίδια με τεράστια μπριγιάν, πλατινένια περιδέραια.
Οι άνθρωποι, ωστόσο, μολονότι δεν βλέπουν ουσιαστικά την εικόνα, στέκονται με δέος μπροστά της,
την προσκυνούν ενώ αρκετοί πέφτουν στα γόνατα και κάνουν δεήσεις.
Η εικόνα, όπως μας είπαν όταν ρωτήσαμε, κάθε βράδυ μεταφέρεται από τους ιερείς και φυλάσσεται
στο χρηματοκιβώτιο, που βρίσκεται ακριβώς πίσω από το προσκυνητάρι και είναι καλυμμένο μ’ ένα
βαρύτιμο κόκκινο ύφασμα. Στο ίδιο χρηματοκιβώτιο αλλά και σε άλλα που βρίσκονται στα γραφεία του
Ιδρύματος φυλάσσονται και πολλά από τα κοσμήματα που έχουν προσφέρει στην Παναγία οι πιστοί,
πανάκριβα διαμάντια πολλών καρατίων καθώς και σπάνια κομμάτια.
Τα τιμαλφή κατά καιρούς εκποιούνται από το Ιερό Ίδρυμα της Ευαγγελίστριας –εκτός κι αν έχει
ζητηθεί το αντίθετο- και τα χρήματα χρησιμοποιούνται για τους φιλανθρωπικούς σκοπούς του.
Σύμφωνα με την ημερομηνία που είναι σκαλισμένη στο ξυλόγλυπτο τέμπλο, τα Θυρανοίξια του Ναού
της Παναγίας έγιναν το 1825.
ΤΗΝΟΣ ΑΞΙΟΘΕΑΤΑ
ΒΩΛΑΞ
Με το έξοχο όνομα Βωλάξ, που θυμίζει μυθιστόρημα επιστημονικής φαντασίας,
θα συναντήσετε στην Τήνο ένα από τα πιο αξιοπερίεργα τοπία σε ολόκληρη την Ελλάδα.
Ένα μικρό οροπέδιο στη μέση της Τήνου και οι τριγύρω του πλαγιές, είναι διάσπαρτο
από στρογγυλές πέτρες και βράχια. Ένα γεωλογικό αξιοπεριέργο φαινόμενο.
Αξίζει να περπατήσετε ανάμεσα στις πέτρες του Βώλαχ αφού αφήσετε το όχημα σας στο
μικρό ομώνυμο οικισμό (έτσι κι αλλιώς ο δρόμος σταματάει εκεί, δεν οδηγεί πουθενά αλλού).
Η επαφή σας με τις ζεστές πέτρες σίγουρα θα σας συγκινήσει. Αν είναι άνοιξη το τοπίο
θα είναι γεμάτο με κίτρινα αγριολούλουδα. Φροντίστε να είναι απόγευμα όταν θα κάνετε την
επίσκεψη σας στον Βωλάξ και θα θαυμάσετε ένα από τα πιο όμορφα ηλιοβασιλέματα στην Τήνο.
Τήνος Ανεμόμυλοι
ΑΝΕΜΟΜΥΛΟΙ ΚΑΙ ΝΕΡΟΜΥΛΟΙ ΣΤΗΝ ΤΗΝΟ
Οι ανεμόμυλοι, που βρίσκονται διάσπαρτοι στους ανεμοδαρμένους λόφους της Τήνου, ξεκίνησαν
να χτίζονται στο νησί την εποχή της Ενετοκρατίας. Κατά την περίοδο της μεγάλης ακμής της Τήνου,
τα παλιά χρόνια, όταν αριθμούσε 25.000 κατοίκους οι ανεμόμυλοι ξεπερνούσαν τους 100.
Σήμερα πλέον αποτελούν αγέρωχους μάρτυρες του παρελθόντος αλλά και σημαντικά μνημεία
λαϊκής τέχνης. Οι τελευταίοι ανεμόμυλοι σταμάτησαν να λειτουργούν στα τέλη της δεκαετίας του
’70 ενώ πολλοί είναι αυτοί που τους αγοράζουν σήμερα προκειμένου να τους μετατρέψουν
σε εξοχικές κατοικίες.
Η ανάγκη για ανεμόμυλους έγινε επιτακτική όταν οι Τηνιακοί, αφού επέκτειναν τις
καλλιεργήσιμες εκτάσεις τους μέχρι τις κορυφές των λόφων, διαμορφώνοντας το έδαφος
σε αναβαθμίδες, έσπειραν σιτηρά. Οι μυλωνάδες πριν χτίσουν τον ανεμόμυλό τους έκαναν
μεγάλη έρευνα προκειμένου να είναι σίγουροι ότι οι άνεμοι θα είναι πολλοί και ευνοϊκοί.
Μπορεί να περνούσαν και μήνες μέχρι να αποφασίσουν τον τόπο που θα τον έστηναν.
Και βέβαια οι άνεμοι ποτέ δεν τους απογοήτευσαν, έρχονταν πάντα πανέτοιμοι και στην ώρα τους.
Δεν ήταν άλλωστε τυχαία η Τήνος η κατοικία του Αιόλου, του θεού των Ανέμων. Οι αέρηδες,
ισχυροί και πάντα βορινοί -μια ευγενική προσφορά πιθανότατα του Βορέα- ήταν οι σύμμαχοι
των μυλωνάδων που άλεθαν πολλές φορές επί 24ώρου βάσεως προκειμένου να προλάβουν τις ανάγκες.
Ανάγκες που πολλές φορές έφταναν ακόμα και τις τριπλάσιες από τις ανάγκες της Τήνου καθώς εξήγαν
το αλεύρι ενώ κατά τη διάρκεια των χρόνων της Ελληνικής Επανάστασης αλλά και στα πρώτα χρόνια της
Ανεξαρτησίας τροφοδοτούσαν τα ελληνικά πλοία αλλά και τα γύρω νησιά.
Όλες αυτές οι γνώσεις βέβαια έκαναν τους μυλωνάδες τους πιο πετυχημένους μετεωρολόγους του καιρού
τους ενώ τις ελπίδες τους τις εναπόθεταν και στους Αγίους – προστάτες τους, εικόνες των οποίων κρέμαγαν
ψηλά στα «τουρλόξυλα». Κυρίαρχη θέση κατείχε όπως είναι φυσικό ο Άη-Νικόλας, που κι αν ήξερε
από ανέμους ενώ δεν έλειπαν κι ο Άη-Γιώργης, ο Άη-Δημήτρης κι ο άγιος Μηνάς.
Τους ανεμόμυλους μπορείτε να τους θαυμάσετε και σήμερα σκαρφαλωμένους σε ανεμοδαρμένους λόφους
και ράχες σε περιοχές όπως ο Πύργος, όπου αναπτύχθηκε πολύ έντονα η αλευροβιομηχανία, στα Υστέρνια,
στον Τριάνταρο, στη Στενή, στην Καρδιανή, στον Κάμπο, στον Ταραμπάδο και αλλού.
Είναι εξολοκλήρου χτισμένοι με υλικά που βγάζει η γη της Τήνου εκτός από τις μυλόπετρες που
τις έφερναν με καΐκια από τη Μήλο. Τώρα στέκουν σαν πέτρινοι πύργοι αλλά τον καιρό της ακμής
τους ολόλευκα τριγωνικά πανιά στηρίζονταν στις οκτώ τεράστιες ξύλινες ακτίνες τους.
Επειδή όμως εκτός από ανέμους η Τήνος έχει και άφθονο νερό, πράγμα αρκετά σπάνιο για κυκλαδονήσι,
οι Τηνιακοί δεν το άφησαν αναξιοποίητο. Εκτός από ανεμόμυλους στην Τήνο στέκουν περήφανοι και
κάποιοι νερόμυλοι, χτισμένοι μέσα σε ρεματιές.
ΟΙ ΞΕΡΟΛΙΘΙΕΣ ΣΤΗΝ ΤΗΝΟ
Τις ξερολιθιές θα τις συναντήσετε στην Τήνο είτε περπατάτε αμέριμνοι σ΄ ένα καλντερίμι κάποιου από τα πανέμορφα παραδοσιακά χωριά της είτε περιδιαβαίνετε την πλούσια σε εικόνες ενδοχώρα της. Πρόκειται για ένα από τα πιο χαρακτηριστικά στοιχεία της Τήνου, στις οποίες οφείλει πάρα πολλά από την ανάπτυξη της. Γιατί μπορεί για μας, τους επισκέπτες, να αποτελούν απλά έναν αξιόπιστο μάρτυρα από το μακρινό παρελθόν αλλά για τους παλιούς Τηνιακούς υπήρξε σχεδόν ο μοναδικός τους σύμμαχος προκειμένου να επιβιώσουν, όπως συνέβη και στα υπόλοιπα κυκλαδονήσια.
Τα πανέμορφα νησιά των Κυκλάδων με τους άγονους και πετρώδεις ορεινούς όγκους τους και τις πανέμορφες δαντελωτές παραλίες τους που αγκαλιάζονται από τα κρυστάλλινα, καταγάλανα νερά του Αιγαίου δεν ήταν τα παλιά χρόνια και τόσο «φιλικά» προς τους κατοίκους τους. Μπορεί η θάλασσα να ήταν αυτή που προσέφερε το κύριο εισόδημα στους νησιώτες είτε με το ψάρεμα είτε με το εμπόριο και τη ναυτιλία αλλά έπρεπε κάπως να επιβιώσουν και όσοι παρέμεναν πίσω. Να αποκτήσουν αυτάρκεια διατροφική. Εξάλλου δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι οι θαλάσσιες μεταφορές δεν ήταν όπως τις γνωρίζουμε σήμερα.
Έπρεπε λοιπόν και οι Τηνιακοί να βρουν τρόπους τόσο να δημιουργήσουν και να καλλιεργήσουν τα περιβόλια τους και τα χωράφια τους όσο και να εξοικονομήσουν το νερό και να μην καταλήγουν χώματα και νερά στη θάλασσα με δεδομένο ότι το χώμα είναι ελάχιστο στα κυκλαδονήσια ενώ η κατωφέρεια μεγάλη.
Και πού αλλού θα μπορούσαν να δημιουργήσουν αυτά τα περιβόλια παρά στους λόφους και στα βουνά τους. Εδώ ήρθαν να βοηθήσουν οι ξερολιθιές, μια τεχνική που συναντάται μεν σ΄ όλο τον κόσμο αλλά στα κυκλαδονήσια αποτέλεσε κυριολεκτικά την «πηγή» της ζωής τους.
Η ξερολιθιά είναι μια κατασκευή, που όπως μαρτυρά και το όνομα της αποτελείται από ξερό λίθο, σκέτη πέτρα δηλαδή, υλικό που υπάρχει εν αφθονία στην Τήνο, χωρίς κανένα συνδετικό υλικό, όπως π.χ. λάσπη ή τσιμέντο.
Οι Τηνιακοί λοιπόν, χρησιμοποιώντας τις ξερολιθιές, που μπορούμε να τις περιγράψουμε ως πέτρινους τοίχους αντιστήριξης, δημιούργησαν τις αναβαθμίδες ή τράφους στην τοπική ντοπιολαλιά, ή απλά πεζούλες, όπως θα λέγαμε εμείς οι υπόλοιποι πιο παραστατικά, που βλέπουμε σήμερα σ’ όλες τις πλαγιές της Τήνου, και ουσιαστικά πολλαπλασίασαν την έκταση της καλλιεργήσιμης γης τους ενώ ταυτόχρονα προστάτευαν και το έδαφος από τη διάβρωση, αφού οι ξερολιθιές που χρησιμεύουν κι ως φράκτες για να χωρίζουν τις ιδιοκτησίες και τα βοσκοτόπια δεν άφηναν το νερό να κατρακυλήσει.
Οι ξερολιθιές, αυτά τα μικρά αρχιτεκτονικά διαμάντια, αποτελούνται αποκλειστικά από πέτρες που προέρχονται από τα ίδια τα χωράφια, όπου δημιουργούσαν τις αναβαθμίδες. Πέτρα πάνω στην πέτρα και αποκλειστικά πέτρες ως σφήνες, αλλά ποτέ πάνω στο χώμα. Έπρεπε να στηριχτούν πάνω σε βράχο, κάτι πολύ εύκολο αφού αν σκάψεις σε βάθος 20-50 εκ. θα πέσεις σε βράχο οπωσδήποτε. Η βαρύτητα λοιπόν αλλά και η μαστοριά του τεχνίτη ήταν αυτή που κρατούσε όρθιες τις ξερολιθιές. Ένα ακόμη χαρακτηριστικό τους ήταν ότι η οποιαδήποτε ζημιά δεν επηρέαζε ολόκληρη την κατασκευή και μπορούσε να επιδιορθωθεί τοπικά. Και οι επιδιορθώσεις αυτές αποτελούσαν μία από τις κύριες ασχολίες των Τηνιακών, που είχαν πάντα στην έννοια τους τις ξερολιθιές τους, απαραίτητο ¨συστατικό» για την επιβίωση τους.
Εκτός από αναβαθμίδες βέβαια και μάντρες, ως χωρίσματα σε ιδιοκτησίες, η ξερολιθιά χρησιμοποιούταν και για την ανέγερση στάβλων, ανεμόμυλων και αποθηκών.
ΠΑΧΙΑ ΑΜΜΟΣ
Σε απόσταση μόλις 10-15΄ λεπτών από τη Χώρα της Τήνου στα νοτιοανατολικά του νησιού θα συναντήσετε τον “παράδεισο”. Κι όπως κάθε παράδεισος που σέβεται τον εαυτό του έχει μία Πύλη που πρέπει να διαβείτε. Που θα τη βρείτε; είναι απίστευτα εύκολο, τόσο που καταντά σχεδόν ύποπτο. Όταν φτάσετε στον Άγιο Ιωάννη Πόρτο θα στρίψετε δεξιά. Και θα εμφανιστεί αμέσως μπροστά σας. Αφού καταφέρετε να “μαζέψετε” τα μάτια σας που θα καταβροχθίζουν αχόρταγα τη θέα του καταγάλανου Αιγαίου θα δείτε μπροστά σας το δρόμο που κατηφορίζει προς τον “παράδεισο”...
Παχιά Άμμος
Ο δρόμος είναι βατός και μόλις πρόσφατα ασφαλτοστρωμένος και διατρέχοντας τον θα φτάσετε στο αντικείμενο του πόθου σας: την Παχιά Άμμο, την πιο όμορφη παραλία του νησιού και μια από τις πιο όμορφες της Ελλάδας. Γιατί που αλλού θα μπορέσετε να απλώσετε την πετσέτα σας πάνω σε καταπράσινο «γκαζόν»; Ναι, ούτε σε άμμο ούτε σε βότσαλα, αλλά σε «γκαζόν»... Φυσικά πρόκειται για μια οφθαλμαπάτη καθώς όταν κατηφορίσετε το μονοπάτι και φτάσετε στην παραλία θα διαπιστώσετε ότι πρόκειται για αμμουδιά, με άμμο όντως παχιά, όπως μαρτυρά το όνομα της, αλλά οι ομοιότητες με τις άλλες αμμουδιές σταματούν εκεί. Η παχιά άμμος της Παχιάς Άμμου είναι καταπράσινη, στα όρια του χακί… Ορισμένοι ορκίζονται ότι σε κάποια σημεία μενεξεδίζει και κάποιοι άλλοι ότι στραφταλίζει. Μην αρχίσετε όμως το σκάψιμο στην άμμο γιατί το μοναδικό διαμάντι βρίσκεται ήδη μπροστά στα μάτια σας, και είναι ολόκληρη η αμμουδιά.
Το ότι είναι μια από τις πιο καθαρές παραλίες που θα συναντήσετε στην Τήνο μην το θεωρήσετε αυτονόητο καθώς δεν θα βρείτε εδώ ούτε ξαπλώστρες ούτε ομπρέλες, κατά συνέπεια δεν την καθαρίζουν κάποιοι που ευελπιστούν σε κέρδη. Την κρατάει πεντακάθαρη το μεράκι κάποιων ανθρώπων που την αγαπούν και προσπαθούν να την διατηρήσουν παρθένα και πανέμορφη.
Η παραδεισένια παραλία της Παχιάς Άμμου είναι ένας φυσικός ορμίσκος, που την αγκαλιάζουν στις δύο της πλευρές βράχια πελεκημένα από τους αιώνες και τους αέρηδες, τόσο συμμετρικά και καλοσχηματισμένα, που σου δημιουργούν τη βεβαιότητα ότι έχουν αξιοποιηθεί από τα χέρια Τηνιακού μαρμαρογλύπτη. Δε ρωτήσαμε βέβαια αλλά η αλήθεια είναι ότι δε θα μας φαινόταν και παράξενο.
Μην τρομάξετε όσοι επιζητείτε την άνεση και την καλοπέραση από τις περιγραφές για την έλλειψη υποδομών στην παραλία με το «γκαζόν». Η Παχιά Άμμος ικανοποιεί όλα τα γούστα και δε δίνει καμία αφορμή να χωριστούν παρέες.
Όσοι δεν μπαίνουν καν στη διαδικασία να διεκδικήσουν τον τίτλο του περιπετειώδη τύπου θα μείνουν απόλυτα ικανοποιημένοι οπό τις ανέσεις που προσφέρουν οι εγκαταστάσεις του Pahia Ammos Country Club, που βρίσκεται διακριτικά φωλιασμένο στην κορυφή του αμμόλοφου, ακριβώς μπροστά στο πλάτωμα, όπου θα αφήσετε το αυτοκίνητο σας.
Πρόκειται για ένα πέτρινο μίνι – συγκρότημα, χτισμένο με τόση διακριτικότητα και καλαισθησία, που ουσιαστικά αποτελεί αναπόσπαστο στοιχείο του εκπληκτικού περιβάλλοντος χώρου. Από το πρωί μέχρι τα μεσάνυχτα απολαμβάνεται κάτω από τις καλαμωτές, δίπλα στην πισίνα, τον καφέ σας, το φαγητό σας και το ποτό σας ενώ αφήνετε τα μάτια σας να πλανηθούν ελεύθερα από ψηλά στον ανοιχτό ορίζοντα του Αιγαίου ενώ πιο δεξιά σκαλώνουν στις απόκρημνες βόρειες ακτές της Μυκόνου.
Όταν θελήσετε να βουτήξετε στα νερά του Αιγαίου αρκεί να κατηφορίσετε το βατό, σύντομο μονοπάτι και θα βρεθείτε στην παχιά, χακί αμμουδιά. Άγρια και πανέμορφη αγκαλιάζει κατευθείαν το κορμί καθώς όπως προείπαμε δεν έχει υποδομή με ξαπλώστρες και ομπρέλες. Μπορείτε όμως να αναζητήσετε φυσική σκιά κάτω από τα βράχια. Τα παιδιά ξετρελαίνονται με τον αμμόλοφο, απ’ όπου κάνουν κουτρουβάλες αφού πρόκειται για μια φυσική τσουλήθρα.
Η Παχιά Άμμος αποτελούσε μέχρι πρόσφατα ένα καλά κρυμμένο μυστικό, γνωστό μόνο στους τυχερούς μυημένους και στους ντόπιους. Αλλά ο «παράδεισος» πρέπει να είναι προσιτός σε όλους και κάτι μου λέει ότι οι Φύλακες της Πύλης θα φροντίσουν να παραμείνει «παράδεισος» η Παχιά Άμμος.
ΤΗΝΟΣ ΠΕΡΙΣΤΕΡΙΩΤΕΣ
Η Τήνος έχει πολλά αξιοθέατα για να περηφανεύεται.
Ένα από τα πλέον αξιοπρόσεκτα είναι οι περιστεριώνες της,
πραγματικά κτιστά λιθοκεντήματα. Στέκουν αγέρωχοι πολλούς αιώνες τώρα στους κάμπους
της Τήνου και μαρτυρούν για μία ακόμη φορά την έμφυτη καλλιτεχνία των Τηνιακών.
Δεν είναι γνωστό πότε άρχισαν να χτίζονται περιστεριώνες στην Τήνο. Η παλιότερη γραπτή
πηγή που τους αναφέρει χρονολογείται από το 1726 αλλά σίγουρα ξεκίνησαν να χτίζονται
πολλοί νωρίτερα. Και οι περιστεριώνες και η εκτροφή περιστεριών έφτασε στην Τήνο αλλά
και σε άλλα κυκλαδονήσια, όπως η Μύκονος κι η Σίφνος, από τους Ενετούς κατά τη διάρκεια
της κυριαρχίας τους.
Είναι χτισμένοι σε ανοιχτά μέρη για να ξανοίγονται τα περιστέρια, σε μέρη με άφθονο νερό
και ταυτόχρονα προστατευμένα από τους ανέμους.
Οι Τηνιακοί δεν εκτρέφουν περιστέρια μόνο για το κρέας τους αλλά και για τα περιττώματά τους,
που θεωρούνται εξαιρετικό λίπασμα. Τα παλιά χρόνια χρησιμοποιούσαν επίσης τα φτερά, το αίμα
και την καρδιά τους για να παρασκευάζουν θεραπευτικές κρέμες, ενώ, όσο κι αν ακούγεται
βάρβαρο σήμερα, αποτελούσαν κι ένα θαυμάσιο στόχο για όσους επιθυμούσαν να εξασκηθούν στην σκοποβολή.
Οι περιστεριώνες στην Τήνο είναι διώροφα ορθογώνια κτίσματα με διαστάσεις συνήθως 3Χ4Χ5 μ..
Έχουν μία πόρτα για τον ιδιοκτήτη, ο οποίος χρησιμοποιούσε τον κάτω όροφο ως αποθήκη για τη
φύλαξη των εργαλείων τους ενώ ο επάνω όροφος αποτελούσε την κατοικία των περιστεριών.
Χρησιμοποιώντας το σχιστόλιθο, ένα υλικό που υπάρχει άφθονο στην Τήνο, οι Τηνιακοί
μαστόροι κατάφεραν να δημιουργήσουν αριστουργήματα που αποτελούν μοναδικά μνημεία
λαϊκής τέχνης κι αρχιτεκτονικής σε παγκόσμιο επίπεδο.
Κατασκεύαζαν στις δύο όψεις του κτίσματος, τα ανοίγματα για τα περιστέρια -που ήταν πάντα στραμμένα προς την ανατολή και τη δύση και ποτέ προς το βορρά- τα οποία στόλιζαν με το σχιστόλιθο δημιουργώντας μοναδικά στολίδια σε σχήματα τετράγωνα, τρίγωνα, σε κύκλους, ρόμβους αλλά και ήλιους, κυπαρίσσια, ενώ κατάφερναν να τα πλέκουν μεταξύ τους σχηματίζοντας τα αρχικά του ονόματος των ιδιοκτητών ή τη χρονολογία ανέγερσης τους. Δε θα καταφέρετε να βρείτε κανέναν περιστερώνα που να είναι ίδιος με άλλον και αυτό κάνει τους περιστερώνες της Τήνου μοναδικούς στην Ελλάδα.
Οι περιστεριώνες στην Τήνο τα παλιά χρόνια ήταν σύμβολο ευγενικής καταγωγής. Μόνο οι πολλοί πλούσιοι κι οι κάτοχοι μεγάλων καλλιεργήσιμων εκτάσεων είχαν τη δυνατότητα να χτίσουν και να συντηρήσουν περιστεριώνα ενώ όσο πιο περίτεχνα ήταν τα στολίδια του τόσο πιο πλούσιος θεωρείτο και ο ιδιοκτήτης τους. Όταν πια χάρη στο εμπόριο η Τήνος γνώρισε οικονομική ανάπτυξη πολλοί ήταν εκείνοι που έφτιαξαν περιστεριώνες και ξεκίνησαν εξάγουν τα πιτσούνια και να εμπορεύονται το λίπασμα από τα περιττώματα των περιστεριών.
Η ΜΑΡΜΑΡΟΓΛΥΠΤΙΚΗ ΠΑΡΑΔΟΣΗ ΣΤΗΝ ΤΗΝΟ
Τήνος Μαρμαρογλυπτική
Στο άκουσμα του ονόματος της Τήνου δύο πράγματα μας έρχονται αμέσως στο μυαλό: το ένα αναπόφευκτα είναι η Μεγαλόχαρη και το δεύτερο οι μεγάλοι Τηνιακοί καλλιτέχνες, γλύπτες και ζωγράφοι, που ξεπήδησαν από τη νησί προκειμένου να κατακτήσουν με την Τέχνη τους όχι μόνο την Ελλάδα αλλά και τον υπόλοιπο κόσμο.
Οι ιδιαίτερα ευνοϊκές συνθήκες θα μπορούσαμε να πούμε ότι ήταν αυτές που γέννησαν το θαύμα της μαρμαρογλυπτικής που άνθησε στην Τήνο.
Τα λατομείου λευκού και πράσινου μαρμάρου, κυρίως στην Οξωμεριά, στα χωριά του Πύργου και των Υστερνίων προσέφεραν μια εξαιρετική πρώτη ύλη στους μαστόρους της Τήνου ενώ η Ενετοκρατία για μία ακόμη φορά λειτούργησε θετικά μετατρέποντας την Τήνο στο μεγαλύτερο κέντρο της νεοελληνικής μαρμαρογλυπτικής στην Ελλάδα.
Η Τήνος σήμερα αποτελεί χωρίς καμία υπερβολή ένα τεράστιο υπαίθριο μουσείο μαρμαρογλυπτικής καθώς ο επισκέπτης μπορεί πανεύκολα να θαυμάσει αριστουργήματα της Τέχνης αυτής σε όποιο μέρος κι αν βρεθεί: από φεγγίτες και υπέρθυρα σπιτιών, σε οικόσημα αρχοντόσπιτων μέχρι τέμπλα εκκλησιών, καμπαναριά, κοιμητήρια, φρούρια, κρήνες κ.α. Κι αν αυτά ίσως θεωρηθούν από τον επισκέπτη έως και αναμενόμενα τότε τί να πούμε για τη μαρμάρινη στάση λεωφορείου στον Πύργο ή για τις υπέροχες μαρμάρινες πινακίδες με τις οποίες είναι γεμάτος ο Βωλάξ, πινακίδες που έχοντας ως στολίδια ανάγλυφα δελφίνια, περιστέρια, στάχυα μας δείχνουν το δρόμο μας προς το Μουσείο, την Πηγή και το Θέατρο;
Εξάλλου Τηνιακοί ήταν οι τεχνίτες που εργαζόμενοι κάτω από την επίβλεψη Βαυαρών και Ελλήνων αρχιτεκτόνων δημιούργησαν το νεοκλασικό θαύμα της Αθήνας, όταν αυτή έγινε η πρωτεύουσα του νέου ελληνικού κράτους. Αδιάψευστοι μάρτυρες της τέχνης των Τηνιακών μαρμαρογλυπτών μεταξύ άλλων το Ζάππειο, η Εθνική Βιβλιοθήκη, η Ακαδημία, το Πανεπιστήμιο, το Αρχαιολογικό Μουσείο.
Μερικοί από τους σπουδαίους Έλληνες γλύπτες που είχαν γενέτειρα την Τήνο ήταν ο Γιαννούλης Χαλεπάς, ο Δ. Φιλιππότης, ο Γ. Βιδάλης και ο Λ. Σώχος ενώ η Σχολή Καλών Τεχνών του Πύργου εξακολουθεί να «παράγει» μεγάλο αριθμό καλλιτεχνών και κυρίως μαρμαρογλυπτών.
Θα ήταν λάθος ωστόσο να πιστέψουμε ότι η μαρμαρογλυπτική στην Τήνο αποτελεί πια ένα μουσειακό είδος.
Τα πανηγύρια της Τήνου
Και στην Τήνο, όπως σε κάθε γωνιά της Ελλάδας, οι κάτοικοι δε χάνουν ευκαιρία για να διασκεδάσουν και να γλεντήσουν με την ευκαιρία του εορτασμού του αγίου της ενορίας τους. Πολλά λοιπόν είναι και τα πανηγύρια που πραγματοποιούνται κάθε χρόνο στην Τήνο, εκτός βεβαίως από τον μεγάλο εορτασμό, που παίρνει και πανελλήνιο χαρακτήρα με την επίσημη εκπροσώπηση του ελληνικού κράτους, της Μεγαλόχαρης το Δεκαπενταύγουστο.
ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΣ
25. Γρηγορίου του Θεολόγου / Φαλατάδος
30. Της Ευρέσεως (Φαναράκια) / Χώρα της Τήνου
ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΣ
10. Αγ. Χαράλαμπος / Ταραμπάδος Αγ. Τριάδα, Χώρα της Τήνου, Βαθύ
ΜΑΡΤΙΟΣ
25. Ο Ευαγγελισμός της Θεοτόκου / Παναγία της Τήνου
ΑΠΡΙΛΙΟΣ
24. Παναγία Καλαμάν / Βωλάξ
ΜΑΙΟΣ
02. Ζωοδόχου Πηγής / Ξώμπουργο, Δυο Χωριά
16. Άγ.Θεοδώρων / Στο στενό της Άνδρου
21. Κωνσταντίνου και Ελένης / Αγ.Τριάδα
ΙΟΥΝΙΟΣ
05. Η Ανάληψη του Χριστού / Αρνάδος
13. Αγ.Αντώνιος / Σμαρδάκιτο, Ξώμπουργο
16. Αγ.Πνεύματος / Αγ.Τριάδα, Καρδιανή, Φαλατάδος, Χατζηράδος
29. Πέτρου και Παύλου / Τριαντάρος
30. Αγ. Αποστόλων / Τριαντάρος
ΙΟΥΛΙΟΣ
01. Αγ. Αναργύρων / Αρνάδος, Μαρλάς, Πόρτο
20. Προφήτη Ηλία / Βακέτα, Χώρα
25. Αγ.Άννας / Τζάδος
26. Αγ. Παρασκευής / Υστέρνια
ΑΥΓΟΥΣΤΟΣ
06. Μεταμορφώσεως / Πριάστρο, Καρυά
15. Κοίμηση τής Θεοτόκου / Χώρα της Τήνου, Βρυσί
18. Αγ. Αγαπητού / Αγάπη
23. Κυρά Ξένη / Πύργος
23. Εννιάμερα της Παναγίας / Τσικνιάς
29. Αγ. Ιωάννου Αποκεφαλιστή / Κώμη
ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΣ
06. Αγ. Σώστης / Αγ.Σώστης
08. Γενέθλιο της Παναγίας / Βουρνιώτισσα
14. Τιμίου Σταυρού / Κτικάδος, Χώρα της Τήνου (στις 15)
ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ
26. Αγ. Δημητρίου / Καρυά, Τσικινάς
ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ
08. Ταξιαρχών / Χώρα της Τήνου
11. Αγ.Μηνά / Καρδιανή, Ξώμπουργο
21. Εισόδια Θεοτόκου / Τριπόταμος
25. Αγ.Αικατερίνης/ Κάμπος
ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ
04. Αγ. Βαρβάρα / Χώρα της Τήνου
05. Αγ. Σάββα / Χώρα της Τήνου
06. Αγ. Νικόλαος / Στενή
12. Αγ. Σπυρίδωνα / Κτικάδος
13. Αγ. Λουκίας / Καρυά, Αρνάδος
Το «χειροποίητο» νησί, όπως αποκάλεσε την Τήνο ο αείμνηστος φιλόσοφος Κορνήλιος Καστοριάδης, ανήκει στο σύμπλεγμα των Βορείων Κυκλάδων. Η έκταση των περίπου 195 τετραγωνικών χιλιομέτρων το κατατάσσουν τρίτο σε μέγεθος μετά την Άνδρο και τη Νάξο. Το συνολικό μήκος της ακτογραμμής της Τήνου είναι 114 χιλιόμετρα και βρίσκεται νοτιοανατολικά της Άνδρου και βορειοδυτικά της Μυκόνου, ενώ 112 ναυτικά μίλια τη χωρίζουν από τις πλησιέστερες ακτές της πρωτεύουσας των Κυκλάδων, τη Σύρο. Η Τήνος χωρίζεται από την Άνδρο με το γνωστό στενό Άνδρου – Τήνου, πλάτους λιγότερο από ένα ναυτικό μίλι και από τη Μύκονο με το κανάλι του Τσικνιά. Ο πληθυσμός της Τήνου είναι 8.574 κάτοικοι σύμφωνα με την απογραφή του 2001. Το μεγαλύτερο μέρος του πληθυσμού ( 4.934 κάτοικοι ) είναι συγκεντρωμένο στην πρωτεύουσα του νησιού, ενώ το υπόλοιπο μέρος του πληθυσμού ( 3.640 κάτοικοι ) έχουν «απλωθεί» σε περισσότερους από 40 μικρούς οικισμούς, αλλά και σε μεγαλύτερους, καθώς και σε παράκτιες θέσεις του νησιού.
Το νησί έχει γίνει διάσημο ως θρησκευτικό κέντρο. Κι όμως, παρόλη την τεράστια σημασία που έχει για την ορθοδοξία, η Τήνος διαθέτει και πολλές φυσικές καλλονές και σημαντικά αξιοθέατα τα οποία – δυστυχώς – πολλοί από τους χιλιάδες επισκέπτες της, τα αγνοούν αφού οι περισσότεροι αρκούνται σε μια ημερήσια εκδρομή στα πλαίσια της εκπλήρωσης ενός τάματος.
Η Παναγιά της Τήνου
Το εσωτερικό του ναού της Ευαγγελίστριας
Όταν μιλάμε για τη Τήνο, η σκέψη μας πηγαίνει αυθόρμητα στην Παναγιά και στον επιβλητικό ναό της που αποτελεί το σήμα κατατεθέν του νησιού.
Ιδρύθηκε το 1823 και κτίστηκε στο σημείο που βρέθηκε η εικόνα του Ευαγγελισμού της Θεοτόκου, σύμφωνα με το όραμα της Αγίας Πελαγίας.
Πρόκειται για ένα λαμπρό οικοδόμημα κατασκευασμένο από λευκό μάρμαρο, το οποίο είναι το πρώτο αξιόλογο αρχιτεκτονικό μνημείο του απελευθερωμένου ελληνικού έθνους.
Μπαίνοντας κανείς στο ναό από την κεντρική πύλη, αντικρίζει στα αριστερά της εισόδου το εικονοστάσι, στο οποίο φυλάσσεται η θαυματουργή εικόνα της Παναγίας, η οποία είναι γεμάτη από αφιερώματα (τάματα) των πιστών, όπως εξάλλου και όλη η εκκλησία. Πολλά από αυτά είναι άμεσα συνδεδεμένα με τα θαύματα της Παναγίας.
Το μαυσωλείο της Έλλης
Αξίζει λοιπόν, να γνωρίσετε την άγνωστη Τήνο. Να περιηγηθείτε στα γραφικά χωριά της, να δείτε τα αυθεντικά κυκλαδίτικα τοπία της ενδοχώρας, με τους παραδοσιακούς οικισμούς, τους περιστερώνες και τα ξωκλήσια. Να κολυμπήσετε στις παραλίες της, που μακριά από την τουριστική κίνηση διατηρούν την πρωτόγονη ομορφιά τους. Επίσης, θα επισκεφθείτε τα ερείπια του αρχαίου ναού του Ποσειδώνα και της Αμφιτρίτης, φανερώνουν πτυχές του παρελθόντος του νησιού και το ρόλο του ως θρησκευτικό κέντρο σε κάθε ιστορική περίοδο.
Θα γευματίσετε στις παραθαλάσσιες ταβέρνες και θα απολαύσετε τις ιδιαίτερες Τηνιακές συνταγές. Μπορεί η Τήνος να μη φημίζεται για τη νυχτερινή της ζωή, αλλά οι ευκαιρίες για διασκέδαση δε θα σας λείψουν.
Τήνος Ιστορία
ΠΩΣ ΠΗΡΕ ΤΟ ΟΝΟΜΑ ΤΗΣ Η ΤΗΝΟΣ
Το νησί κατοικείται από τα πανάρχαια χρόνια. Ως πρώτοι κάτοικοι αναφέρονται άλλοτε
οι Πελασγοί ή οι Φοίνικες, οι Φρύγες ή οι Λέλεγες και αργότερα οι Ίωνες, οι Αθηναίοι,
οι Μακεδόνες και οι Ρωμαίοι. Υπάρχουν πολλές εκδοχές για την προέλευση του ονόματός της
Τήνου με επικρατέστερη εκείνη που θέλει να έχει «βαπτιστεί» από το όνομα του πρώτου αποίκου της,
του Τήνου. Ο Τήνος ήταν αρχηγός μιας ομάδας Ιώνων από την Καρία της Μ. Ασίας που έφτασαν στο νησί
περίπου το 1130 π.Χ,. κυνηγημένοι από τους Δωριείς.
Κατ’ άλλους το όνομα Τήνος προέρχεται από τη φοινικική λέξη «τένοκ» (Ταννοτή), που σημαίνει φίδι,
λόγω του πλήθους των φιδιών και των ερπετών, που κατέκλυζαν το νησί αλλά και «Οφιούσα» ή «Φιδούσα»
και πάλι λόγω των φιδιών. Σύμφωνα με το μύθο ο Ποσειδώνας, προστάτης του νησιού έστειλε ένα σμήνος
πελαργών να τα εξολοθρεύσει. Μια άλλη εκδοχή θέλει την ετυμολογική ρίζα της λέξης να μην προέρχεται
από τα φίδια αλλά τις φίδες ή θήδες, ένα είδος κέδρου με μεγάλη αντοχή στο σκώρο και στην υγρασία,
τον οποίο χρησιμοποιούσαν στην κατασκευή δοκών για τις στέγες των σπιτιών και άλλων βοηθητικών
κτισμάτων. Άλλες ονομασίες του νησιού ήταν «Υδρούσα», όχι για τις πολλέςπήγες της, αλλά από ως
αναγραμματισμό του Δρυούσα που σημαίνει ότι κάποτε και μέχρι το 1200 π.Χ ήταν κατάφυτη από δρυς.
Επίσης ο Αριστοφάνης την ονομάζει «Σκοροδοφόρο» λόγω των εκλεκτών σκόρδων που παρήγαγε.
Για την αρχαία Τήνο έγραψαν έργα ο Αριστοτέλης, την "Πολιτεία Τηνίων", ο οποίος και την επισκέφθηκε
και ο Αινησίδημος, τα "Τηνιακά". Κανένα όμως απ’ αυτά τα έργα δε διασώθηκε.
Τήνος - Επίσκεψη στη Μεγαλόχαρη
Επίσκεψη στην Παναγία της Τήνου
Ο ΝΑΟΣ ΤΗΣ ΜΕΓΑΛΟΧΑΡΗΣ ΣΤΗΝ ΤΗΝΟ
Φτάνοντας βραδάκι στο λιμάνι της Τήνου ο Ναός της Μεγαλόχαρης, σκαρφαλωμένος στο λόφο,
σε υποδέχεται ολόλαμπρος και φωτισμένος, δεσπόζοντας πάνω από όλη τη Χώρα, χωρίς να την πλακώνει.
Την πρώτη βόλτα όμως πρέπει να την κάνετε πρωί και καλύτερα καθημερινή. Όχι ότι δεν υπάρχει
τις καθημερινές πλήθος κόσμου που θέλει να προσκυνήσει την Παναγία της Τήνου αλλά σαφώς
θα αποφύγετε την κοσμοσυρροή.
Ο ανηφορικός πλακόστρωτος δρόμος προς την Παναγία ξεκινάει από το λιμάνι. Στη δεξιά πλευρά
έχει τοποθετηθεί τάπητας για τους προσκυνητές που εκπληρώνουν το τάμα τους και ανεβαίνουν στα γόνατα.
Πρόκειται για ανθρώπους όλων των ηλικιών και των δύο φύλων. Καθ’ όλη τη διάρκεια της ημέρας συναντάς
ανθρώπους σκυμμένους, με πληγωμένα γόνατα αλλά με αστείρευτο πείσμα και δυνατή πίστη, πεσμένους στα
τέσσερα, να προχωρούν ακάθεκτη με σύντομες στάσεις και μ’ ένα σκοπό: να μπουν γονατιστοί στο Ναό της
Παναγίας της Τήνου.
Ακούσαμε να μιλούν διάφορες γλώσσες με τους δικούς τους ανθρώπους, που τους συνοδεύουν υπομονετικά,
γλώσσες που αναγνωρίσαμε αλλά και άγνωστες. Και όταν έφταναν στην κορυφή του δρόμου σε τίποτα δε
διέφεραν από το άγαλμα, που αναπαριστά όλες τις ελπίδες αλλά και την πίστη των προσκυνητών που
φτάνουν στην Τήνο, ο καθένας με τη δική του δέηση στη Μεγαλόχαρη.
Στην πραγματικότητα ο Ναός είναι ένα ολόκληρο συγκρότημα, που αποτελείται από την κυρίως εκκλησία
της Παναγίας, παρεκκλήσια, μουσεία, αίθουσες μονίμων εκθέσεων, το μαυσωλείο του Τορπιλισμού της Έλλης
και γραφεία. Το πρώτο που εντυπωσιάζει τον επισκέπτη είναι το επιβλητικό μωσαϊκό με τα ασπρόμαυρα
βότσαλα που κοσμεί την είσοδο του.
Μόλις περάσετε την πύλη στα δεξιά σας θα συναντήσετε το παρεκκλήσι όπου γίνεται η παραλαβή των λαμπάδων. Στη συνέχεια θα ανεβείτε τα μαρμάρινα σκαλοπάτια και θα βρεθείτε σε μια τεράστια αυλή, που οι περισσότερες γωνιές της είναι σκιερές. Είναι αδύνατον, ακόμα κι αν βρεθείς εκεί όχι από θρησκευτική πίστη αλλά από απλή τουριστική περιέργεια να μην νιώσεις την γλυκιά υποβολή του χώρου. Οι εργαζόμενοι είναι πρόθυμοι να σας απαντήσουν σ’ ότι ρωτήσετε και να σας εξυπηρετήσουν με το μεγαλύτερο χαμόγελο.
Η πρώτη στάση είναι στο ισόγειο όπου υπάρχει ο Ναός της Ευρέσεως, τον οποίο ξεκίνησαν να χτίζουν οι
Τηνιακοί –πριν βρεθεί η θαυματουργή Εικόνα στις 30 Ιανουαρίου 1823- αμέσως μετά το όνειρο της
μοναχής Πελαγίας, στην οποία σύμφωνα με την παράδοση εμφανίστηκε η Παναγία και της ζήτησε να
«βρουν το σπίτι της». Μέσα στο ναΐσκο υπάρχει το ακριβές αντίγραφο της εικόνας, το οποίο καλλιτεχνήθηκε
το 1850, και το οποίο πρέπει οπωσδήποτε να δείτε καθώς η θαυματουργή εικόνα είναι ολοκληρωτικά
σκεπασμένη από τις προσφορές των πιστών.
Δίπλα στο αντίγραφο υπάρχει η μαρμάρινη βρύση απ’ όπου μπορείτε να πάρετε αγίασμα, το οποίο αναβλύζει
από το πηγάδι, που βλέπετε δίπλα ακριβώς και το οποίο είναι φωτισμένο και σκεπασμένο με τζάμι.
Ο ναΐσκος έχει άλλες δύο μικρές αίθουσες με κολυμπήθρες όπου γίνονται σχεδόν κάθε μέρα βαφτίσεις.
Μια πολύ ευγενική κυρία που στεκόταν πίσω από το παγκάρι με τα κεριά μας προσέφερε ένα σακουλάκι
με χώμα αγιασμένο, από το σημείο της Ευρέσεως. Εξάλλου όπως μας ενημέρωσε σ’ αυτά τα χώματα ήταν
που έγινε και το πρώτο θαύμα. Αν θέλετε να πάρετε αγίασμα καλό θα είναι να έχετε φροντίσει να έχετε
μαζί σας ένα μπουκαλάκι. Αλλιώς θα χρειαστεί να βγείτε από το Ναό και να το αναζητήσετε στα γύρω μαγαζιά.
Από πάνω ακριβώς, και ανεβαίνοντας μια μαρμάρινη σκάλα, θα βρεθείτε στον κυρίως Ναό της Παναγίας
της Τήνου, ο οποίος κατάλευκος,
λιτός και ενταγμένος μέσα στον περιβάλλοντα χώρο, δεν προκαλεί το μάτι με περιττές πολυτέλειες
και κραυγαλέες μεγαλοπρέπειες.
Οι λειτουργίες στο Ναό της Παναγίας είναι καθημερινές, 365 μέρες το χρόνο, πρωί και απόγευμα.
Και πάλι το πρώτο που θα συναντήσετε
είναι μια ευγενική και χαμογελαστή υπάλληλος, που μαζί με το κερί θα σας προσφέρει κι ένα μικρό
μπουκαλάκι με λαδάκι.
Περιμένοντας υπομονετικά στην ουρά για να προσκυνήσετε σίγουρα το μάτι σας θα το μαγνητίσει η οροφή
του Ναού, απ’ όπου κρέμονται δεκάδες χρυσά και ασημένια θυμιατά και καντήλια, αφιερώματα των πιστών,
τα οποία είναι στολισμένα με παραστάσεις που προέρχονται από τις επιθυμίες και τις δεήσεις του καθενός:
καράβια, σπίτια, μωρουδίστικες κούνιες, ανθρώπινα μέλη μέχρι και άλογα.
Η εικόνα, που χρονολογείται από τον 7ο μ.Χ. αιώνα, όπως είπαμε δεν είναι ορατή, συγκεκριμένα
το θέμα της δεν είναι ορατό. Βρίσκεται σφραγισμένη αεροστεγώς μέσα σε μια χρυσή θήκη για να μη
φθείρεται το ξύλο της και τη σκεπάζει ένα τζάμι το οποίο καθαρίζει σχολαστικά και πολύ συχνά
ένας υπάλληλο. Το μόνο λοιπόν που θα δείτε είναι κοσμήματα, όλων των ειδών και μεγεθών:
μαργαριταρένια κολιέ, διαμαντένια δαχτυλίδια με τεράστια μπριγιάν, πλατινένια περιδέραια.
Οι άνθρωποι, ωστόσο, μολονότι δεν βλέπουν ουσιαστικά την εικόνα, στέκονται με δέος μπροστά της,
την προσκυνούν ενώ αρκετοί πέφτουν στα γόνατα και κάνουν δεήσεις.
Η εικόνα, όπως μας είπαν όταν ρωτήσαμε, κάθε βράδυ μεταφέρεται από τους ιερείς και φυλάσσεται
στο χρηματοκιβώτιο, που βρίσκεται ακριβώς πίσω από το προσκυνητάρι και είναι καλυμμένο μ’ ένα
βαρύτιμο κόκκινο ύφασμα. Στο ίδιο χρηματοκιβώτιο αλλά και σε άλλα που βρίσκονται στα γραφεία του
Ιδρύματος φυλάσσονται και πολλά από τα κοσμήματα που έχουν προσφέρει στην Παναγία οι πιστοί,
πανάκριβα διαμάντια πολλών καρατίων καθώς και σπάνια κομμάτια.
Τα τιμαλφή κατά καιρούς εκποιούνται από το Ιερό Ίδρυμα της Ευαγγελίστριας –εκτός κι αν έχει
ζητηθεί το αντίθετο- και τα χρήματα χρησιμοποιούνται για τους φιλανθρωπικούς σκοπούς του.
Σύμφωνα με την ημερομηνία που είναι σκαλισμένη στο ξυλόγλυπτο τέμπλο, τα Θυρανοίξια του Ναού
της Παναγίας έγιναν το 1825.
ΤΗΝΟΣ ΑΞΙΟΘΕΑΤΑ
ΒΩΛΑΞ
Με το έξοχο όνομα Βωλάξ, που θυμίζει μυθιστόρημα επιστημονικής φαντασίας,
θα συναντήσετε στην Τήνο ένα από τα πιο αξιοπερίεργα τοπία σε ολόκληρη την Ελλάδα.
Ένα μικρό οροπέδιο στη μέση της Τήνου και οι τριγύρω του πλαγιές, είναι διάσπαρτο
από στρογγυλές πέτρες και βράχια. Ένα γεωλογικό αξιοπεριέργο φαινόμενο.
Αξίζει να περπατήσετε ανάμεσα στις πέτρες του Βώλαχ αφού αφήσετε το όχημα σας στο
μικρό ομώνυμο οικισμό (έτσι κι αλλιώς ο δρόμος σταματάει εκεί, δεν οδηγεί πουθενά αλλού).
Η επαφή σας με τις ζεστές πέτρες σίγουρα θα σας συγκινήσει. Αν είναι άνοιξη το τοπίο
θα είναι γεμάτο με κίτρινα αγριολούλουδα. Φροντίστε να είναι απόγευμα όταν θα κάνετε την
επίσκεψη σας στον Βωλάξ και θα θαυμάσετε ένα από τα πιο όμορφα ηλιοβασιλέματα στην Τήνο.
Τήνος Ανεμόμυλοι
ΑΝΕΜΟΜΥΛΟΙ ΚΑΙ ΝΕΡΟΜΥΛΟΙ ΣΤΗΝ ΤΗΝΟ
Οι ανεμόμυλοι, που βρίσκονται διάσπαρτοι στους ανεμοδαρμένους λόφους της Τήνου, ξεκίνησαν
να χτίζονται στο νησί την εποχή της Ενετοκρατίας. Κατά την περίοδο της μεγάλης ακμής της Τήνου,
τα παλιά χρόνια, όταν αριθμούσε 25.000 κατοίκους οι ανεμόμυλοι ξεπερνούσαν τους 100.
Σήμερα πλέον αποτελούν αγέρωχους μάρτυρες του παρελθόντος αλλά και σημαντικά μνημεία
λαϊκής τέχνης. Οι τελευταίοι ανεμόμυλοι σταμάτησαν να λειτουργούν στα τέλη της δεκαετίας του
’70 ενώ πολλοί είναι αυτοί που τους αγοράζουν σήμερα προκειμένου να τους μετατρέψουν
σε εξοχικές κατοικίες.
Η ανάγκη για ανεμόμυλους έγινε επιτακτική όταν οι Τηνιακοί, αφού επέκτειναν τις
καλλιεργήσιμες εκτάσεις τους μέχρι τις κορυφές των λόφων, διαμορφώνοντας το έδαφος
σε αναβαθμίδες, έσπειραν σιτηρά. Οι μυλωνάδες πριν χτίσουν τον ανεμόμυλό τους έκαναν
μεγάλη έρευνα προκειμένου να είναι σίγουροι ότι οι άνεμοι θα είναι πολλοί και ευνοϊκοί.
Μπορεί να περνούσαν και μήνες μέχρι να αποφασίσουν τον τόπο που θα τον έστηναν.
Και βέβαια οι άνεμοι ποτέ δεν τους απογοήτευσαν, έρχονταν πάντα πανέτοιμοι και στην ώρα τους.
Δεν ήταν άλλωστε τυχαία η Τήνος η κατοικία του Αιόλου, του θεού των Ανέμων. Οι αέρηδες,
ισχυροί και πάντα βορινοί -μια ευγενική προσφορά πιθανότατα του Βορέα- ήταν οι σύμμαχοι
των μυλωνάδων που άλεθαν πολλές φορές επί 24ώρου βάσεως προκειμένου να προλάβουν τις ανάγκες.
Ανάγκες που πολλές φορές έφταναν ακόμα και τις τριπλάσιες από τις ανάγκες της Τήνου καθώς εξήγαν
το αλεύρι ενώ κατά τη διάρκεια των χρόνων της Ελληνικής Επανάστασης αλλά και στα πρώτα χρόνια της
Ανεξαρτησίας τροφοδοτούσαν τα ελληνικά πλοία αλλά και τα γύρω νησιά.
Όλες αυτές οι γνώσεις βέβαια έκαναν τους μυλωνάδες τους πιο πετυχημένους μετεωρολόγους του καιρού
τους ενώ τις ελπίδες τους τις εναπόθεταν και στους Αγίους – προστάτες τους, εικόνες των οποίων κρέμαγαν
ψηλά στα «τουρλόξυλα». Κυρίαρχη θέση κατείχε όπως είναι φυσικό ο Άη-Νικόλας, που κι αν ήξερε
από ανέμους ενώ δεν έλειπαν κι ο Άη-Γιώργης, ο Άη-Δημήτρης κι ο άγιος Μηνάς.
Τους ανεμόμυλους μπορείτε να τους θαυμάσετε και σήμερα σκαρφαλωμένους σε ανεμοδαρμένους λόφους
και ράχες σε περιοχές όπως ο Πύργος, όπου αναπτύχθηκε πολύ έντονα η αλευροβιομηχανία, στα Υστέρνια,
στον Τριάνταρο, στη Στενή, στην Καρδιανή, στον Κάμπο, στον Ταραμπάδο και αλλού.
Είναι εξολοκλήρου χτισμένοι με υλικά που βγάζει η γη της Τήνου εκτός από τις μυλόπετρες που
τις έφερναν με καΐκια από τη Μήλο. Τώρα στέκουν σαν πέτρινοι πύργοι αλλά τον καιρό της ακμής
τους ολόλευκα τριγωνικά πανιά στηρίζονταν στις οκτώ τεράστιες ξύλινες ακτίνες τους.
Επειδή όμως εκτός από ανέμους η Τήνος έχει και άφθονο νερό, πράγμα αρκετά σπάνιο για κυκλαδονήσι,
οι Τηνιακοί δεν το άφησαν αναξιοποίητο. Εκτός από ανεμόμυλους στην Τήνο στέκουν περήφανοι και
κάποιοι νερόμυλοι, χτισμένοι μέσα σε ρεματιές.
ΟΙ ΞΕΡΟΛΙΘΙΕΣ ΣΤΗΝ ΤΗΝΟ
Τις ξερολιθιές θα τις συναντήσετε στην Τήνο είτε περπατάτε αμέριμνοι σ΄ ένα καλντερίμι κάποιου από τα πανέμορφα παραδοσιακά χωριά της είτε περιδιαβαίνετε την πλούσια σε εικόνες ενδοχώρα της. Πρόκειται για ένα από τα πιο χαρακτηριστικά στοιχεία της Τήνου, στις οποίες οφείλει πάρα πολλά από την ανάπτυξη της. Γιατί μπορεί για μας, τους επισκέπτες, να αποτελούν απλά έναν αξιόπιστο μάρτυρα από το μακρινό παρελθόν αλλά για τους παλιούς Τηνιακούς υπήρξε σχεδόν ο μοναδικός τους σύμμαχος προκειμένου να επιβιώσουν, όπως συνέβη και στα υπόλοιπα κυκλαδονήσια.
Τα πανέμορφα νησιά των Κυκλάδων με τους άγονους και πετρώδεις ορεινούς όγκους τους και τις πανέμορφες δαντελωτές παραλίες τους που αγκαλιάζονται από τα κρυστάλλινα, καταγάλανα νερά του Αιγαίου δεν ήταν τα παλιά χρόνια και τόσο «φιλικά» προς τους κατοίκους τους. Μπορεί η θάλασσα να ήταν αυτή που προσέφερε το κύριο εισόδημα στους νησιώτες είτε με το ψάρεμα είτε με το εμπόριο και τη ναυτιλία αλλά έπρεπε κάπως να επιβιώσουν και όσοι παρέμεναν πίσω. Να αποκτήσουν αυτάρκεια διατροφική. Εξάλλου δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι οι θαλάσσιες μεταφορές δεν ήταν όπως τις γνωρίζουμε σήμερα.
Έπρεπε λοιπόν και οι Τηνιακοί να βρουν τρόπους τόσο να δημιουργήσουν και να καλλιεργήσουν τα περιβόλια τους και τα χωράφια τους όσο και να εξοικονομήσουν το νερό και να μην καταλήγουν χώματα και νερά στη θάλασσα με δεδομένο ότι το χώμα είναι ελάχιστο στα κυκλαδονήσια ενώ η κατωφέρεια μεγάλη.
Και πού αλλού θα μπορούσαν να δημιουργήσουν αυτά τα περιβόλια παρά στους λόφους και στα βουνά τους. Εδώ ήρθαν να βοηθήσουν οι ξερολιθιές, μια τεχνική που συναντάται μεν σ΄ όλο τον κόσμο αλλά στα κυκλαδονήσια αποτέλεσε κυριολεκτικά την «πηγή» της ζωής τους.
Η ξερολιθιά είναι μια κατασκευή, που όπως μαρτυρά και το όνομα της αποτελείται από ξερό λίθο, σκέτη πέτρα δηλαδή, υλικό που υπάρχει εν αφθονία στην Τήνο, χωρίς κανένα συνδετικό υλικό, όπως π.χ. λάσπη ή τσιμέντο.
Οι Τηνιακοί λοιπόν, χρησιμοποιώντας τις ξερολιθιές, που μπορούμε να τις περιγράψουμε ως πέτρινους τοίχους αντιστήριξης, δημιούργησαν τις αναβαθμίδες ή τράφους στην τοπική ντοπιολαλιά, ή απλά πεζούλες, όπως θα λέγαμε εμείς οι υπόλοιποι πιο παραστατικά, που βλέπουμε σήμερα σ’ όλες τις πλαγιές της Τήνου, και ουσιαστικά πολλαπλασίασαν την έκταση της καλλιεργήσιμης γης τους ενώ ταυτόχρονα προστάτευαν και το έδαφος από τη διάβρωση, αφού οι ξερολιθιές που χρησιμεύουν κι ως φράκτες για να χωρίζουν τις ιδιοκτησίες και τα βοσκοτόπια δεν άφηναν το νερό να κατρακυλήσει.
Οι ξερολιθιές, αυτά τα μικρά αρχιτεκτονικά διαμάντια, αποτελούνται αποκλειστικά από πέτρες που προέρχονται από τα ίδια τα χωράφια, όπου δημιουργούσαν τις αναβαθμίδες. Πέτρα πάνω στην πέτρα και αποκλειστικά πέτρες ως σφήνες, αλλά ποτέ πάνω στο χώμα. Έπρεπε να στηριχτούν πάνω σε βράχο, κάτι πολύ εύκολο αφού αν σκάψεις σε βάθος 20-50 εκ. θα πέσεις σε βράχο οπωσδήποτε. Η βαρύτητα λοιπόν αλλά και η μαστοριά του τεχνίτη ήταν αυτή που κρατούσε όρθιες τις ξερολιθιές. Ένα ακόμη χαρακτηριστικό τους ήταν ότι η οποιαδήποτε ζημιά δεν επηρέαζε ολόκληρη την κατασκευή και μπορούσε να επιδιορθωθεί τοπικά. Και οι επιδιορθώσεις αυτές αποτελούσαν μία από τις κύριες ασχολίες των Τηνιακών, που είχαν πάντα στην έννοια τους τις ξερολιθιές τους, απαραίτητο ¨συστατικό» για την επιβίωση τους.
Εκτός από αναβαθμίδες βέβαια και μάντρες, ως χωρίσματα σε ιδιοκτησίες, η ξερολιθιά χρησιμοποιούταν και για την ανέγερση στάβλων, ανεμόμυλων και αποθηκών.
ΠΑΧΙΑ ΑΜΜΟΣ
Σε απόσταση μόλις 10-15΄ λεπτών από τη Χώρα της Τήνου στα νοτιοανατολικά του νησιού θα συναντήσετε τον “παράδεισο”. Κι όπως κάθε παράδεισος που σέβεται τον εαυτό του έχει μία Πύλη που πρέπει να διαβείτε. Που θα τη βρείτε; είναι απίστευτα εύκολο, τόσο που καταντά σχεδόν ύποπτο. Όταν φτάσετε στον Άγιο Ιωάννη Πόρτο θα στρίψετε δεξιά. Και θα εμφανιστεί αμέσως μπροστά σας. Αφού καταφέρετε να “μαζέψετε” τα μάτια σας που θα καταβροχθίζουν αχόρταγα τη θέα του καταγάλανου Αιγαίου θα δείτε μπροστά σας το δρόμο που κατηφορίζει προς τον “παράδεισο”...
Παχιά Άμμος
Ο δρόμος είναι βατός και μόλις πρόσφατα ασφαλτοστρωμένος και διατρέχοντας τον θα φτάσετε στο αντικείμενο του πόθου σας: την Παχιά Άμμο, την πιο όμορφη παραλία του νησιού και μια από τις πιο όμορφες της Ελλάδας. Γιατί που αλλού θα μπορέσετε να απλώσετε την πετσέτα σας πάνω σε καταπράσινο «γκαζόν»; Ναι, ούτε σε άμμο ούτε σε βότσαλα, αλλά σε «γκαζόν»... Φυσικά πρόκειται για μια οφθαλμαπάτη καθώς όταν κατηφορίσετε το μονοπάτι και φτάσετε στην παραλία θα διαπιστώσετε ότι πρόκειται για αμμουδιά, με άμμο όντως παχιά, όπως μαρτυρά το όνομα της, αλλά οι ομοιότητες με τις άλλες αμμουδιές σταματούν εκεί. Η παχιά άμμος της Παχιάς Άμμου είναι καταπράσινη, στα όρια του χακί… Ορισμένοι ορκίζονται ότι σε κάποια σημεία μενεξεδίζει και κάποιοι άλλοι ότι στραφταλίζει. Μην αρχίσετε όμως το σκάψιμο στην άμμο γιατί το μοναδικό διαμάντι βρίσκεται ήδη μπροστά στα μάτια σας, και είναι ολόκληρη η αμμουδιά.
Το ότι είναι μια από τις πιο καθαρές παραλίες που θα συναντήσετε στην Τήνο μην το θεωρήσετε αυτονόητο καθώς δεν θα βρείτε εδώ ούτε ξαπλώστρες ούτε ομπρέλες, κατά συνέπεια δεν την καθαρίζουν κάποιοι που ευελπιστούν σε κέρδη. Την κρατάει πεντακάθαρη το μεράκι κάποιων ανθρώπων που την αγαπούν και προσπαθούν να την διατηρήσουν παρθένα και πανέμορφη.
Η παραδεισένια παραλία της Παχιάς Άμμου είναι ένας φυσικός ορμίσκος, που την αγκαλιάζουν στις δύο της πλευρές βράχια πελεκημένα από τους αιώνες και τους αέρηδες, τόσο συμμετρικά και καλοσχηματισμένα, που σου δημιουργούν τη βεβαιότητα ότι έχουν αξιοποιηθεί από τα χέρια Τηνιακού μαρμαρογλύπτη. Δε ρωτήσαμε βέβαια αλλά η αλήθεια είναι ότι δε θα μας φαινόταν και παράξενο.
Μην τρομάξετε όσοι επιζητείτε την άνεση και την καλοπέραση από τις περιγραφές για την έλλειψη υποδομών στην παραλία με το «γκαζόν». Η Παχιά Άμμος ικανοποιεί όλα τα γούστα και δε δίνει καμία αφορμή να χωριστούν παρέες.
Όσοι δεν μπαίνουν καν στη διαδικασία να διεκδικήσουν τον τίτλο του περιπετειώδη τύπου θα μείνουν απόλυτα ικανοποιημένοι οπό τις ανέσεις που προσφέρουν οι εγκαταστάσεις του Pahia Ammos Country Club, που βρίσκεται διακριτικά φωλιασμένο στην κορυφή του αμμόλοφου, ακριβώς μπροστά στο πλάτωμα, όπου θα αφήσετε το αυτοκίνητο σας.
Πρόκειται για ένα πέτρινο μίνι – συγκρότημα, χτισμένο με τόση διακριτικότητα και καλαισθησία, που ουσιαστικά αποτελεί αναπόσπαστο στοιχείο του εκπληκτικού περιβάλλοντος χώρου. Από το πρωί μέχρι τα μεσάνυχτα απολαμβάνεται κάτω από τις καλαμωτές, δίπλα στην πισίνα, τον καφέ σας, το φαγητό σας και το ποτό σας ενώ αφήνετε τα μάτια σας να πλανηθούν ελεύθερα από ψηλά στον ανοιχτό ορίζοντα του Αιγαίου ενώ πιο δεξιά σκαλώνουν στις απόκρημνες βόρειες ακτές της Μυκόνου.
Όταν θελήσετε να βουτήξετε στα νερά του Αιγαίου αρκεί να κατηφορίσετε το βατό, σύντομο μονοπάτι και θα βρεθείτε στην παχιά, χακί αμμουδιά. Άγρια και πανέμορφη αγκαλιάζει κατευθείαν το κορμί καθώς όπως προείπαμε δεν έχει υποδομή με ξαπλώστρες και ομπρέλες. Μπορείτε όμως να αναζητήσετε φυσική σκιά κάτω από τα βράχια. Τα παιδιά ξετρελαίνονται με τον αμμόλοφο, απ’ όπου κάνουν κουτρουβάλες αφού πρόκειται για μια φυσική τσουλήθρα.
Η Παχιά Άμμος αποτελούσε μέχρι πρόσφατα ένα καλά κρυμμένο μυστικό, γνωστό μόνο στους τυχερούς μυημένους και στους ντόπιους. Αλλά ο «παράδεισος» πρέπει να είναι προσιτός σε όλους και κάτι μου λέει ότι οι Φύλακες της Πύλης θα φροντίσουν να παραμείνει «παράδεισος» η Παχιά Άμμος.
ΤΗΝΟΣ ΠΕΡΙΣΤΕΡΙΩΤΕΣ
Η Τήνος έχει πολλά αξιοθέατα για να περηφανεύεται.
Ένα από τα πλέον αξιοπρόσεκτα είναι οι περιστεριώνες της,
πραγματικά κτιστά λιθοκεντήματα. Στέκουν αγέρωχοι πολλούς αιώνες τώρα στους κάμπους
της Τήνου και μαρτυρούν για μία ακόμη φορά την έμφυτη καλλιτεχνία των Τηνιακών.
Δεν είναι γνωστό πότε άρχισαν να χτίζονται περιστεριώνες στην Τήνο. Η παλιότερη γραπτή
πηγή που τους αναφέρει χρονολογείται από το 1726 αλλά σίγουρα ξεκίνησαν να χτίζονται
πολλοί νωρίτερα. Και οι περιστεριώνες και η εκτροφή περιστεριών έφτασε στην Τήνο αλλά
και σε άλλα κυκλαδονήσια, όπως η Μύκονος κι η Σίφνος, από τους Ενετούς κατά τη διάρκεια
της κυριαρχίας τους.
Είναι χτισμένοι σε ανοιχτά μέρη για να ξανοίγονται τα περιστέρια, σε μέρη με άφθονο νερό
και ταυτόχρονα προστατευμένα από τους ανέμους.
Οι Τηνιακοί δεν εκτρέφουν περιστέρια μόνο για το κρέας τους αλλά και για τα περιττώματά τους,
που θεωρούνται εξαιρετικό λίπασμα. Τα παλιά χρόνια χρησιμοποιούσαν επίσης τα φτερά, το αίμα
και την καρδιά τους για να παρασκευάζουν θεραπευτικές κρέμες, ενώ, όσο κι αν ακούγεται
βάρβαρο σήμερα, αποτελούσαν κι ένα θαυμάσιο στόχο για όσους επιθυμούσαν να εξασκηθούν στην σκοποβολή.
Οι περιστεριώνες στην Τήνο είναι διώροφα ορθογώνια κτίσματα με διαστάσεις συνήθως 3Χ4Χ5 μ..
Έχουν μία πόρτα για τον ιδιοκτήτη, ο οποίος χρησιμοποιούσε τον κάτω όροφο ως αποθήκη για τη
φύλαξη των εργαλείων τους ενώ ο επάνω όροφος αποτελούσε την κατοικία των περιστεριών.
Χρησιμοποιώντας το σχιστόλιθο, ένα υλικό που υπάρχει άφθονο στην Τήνο, οι Τηνιακοί
μαστόροι κατάφεραν να δημιουργήσουν αριστουργήματα που αποτελούν μοναδικά μνημεία
λαϊκής τέχνης κι αρχιτεκτονικής σε παγκόσμιο επίπεδο.
Κατασκεύαζαν στις δύο όψεις του κτίσματος, τα ανοίγματα για τα περιστέρια -που ήταν πάντα στραμμένα προς την ανατολή και τη δύση και ποτέ προς το βορρά- τα οποία στόλιζαν με το σχιστόλιθο δημιουργώντας μοναδικά στολίδια σε σχήματα τετράγωνα, τρίγωνα, σε κύκλους, ρόμβους αλλά και ήλιους, κυπαρίσσια, ενώ κατάφερναν να τα πλέκουν μεταξύ τους σχηματίζοντας τα αρχικά του ονόματος των ιδιοκτητών ή τη χρονολογία ανέγερσης τους. Δε θα καταφέρετε να βρείτε κανέναν περιστερώνα που να είναι ίδιος με άλλον και αυτό κάνει τους περιστερώνες της Τήνου μοναδικούς στην Ελλάδα.
Οι περιστεριώνες στην Τήνο τα παλιά χρόνια ήταν σύμβολο ευγενικής καταγωγής. Μόνο οι πολλοί πλούσιοι κι οι κάτοχοι μεγάλων καλλιεργήσιμων εκτάσεων είχαν τη δυνατότητα να χτίσουν και να συντηρήσουν περιστεριώνα ενώ όσο πιο περίτεχνα ήταν τα στολίδια του τόσο πιο πλούσιος θεωρείτο και ο ιδιοκτήτης τους. Όταν πια χάρη στο εμπόριο η Τήνος γνώρισε οικονομική ανάπτυξη πολλοί ήταν εκείνοι που έφτιαξαν περιστεριώνες και ξεκίνησαν εξάγουν τα πιτσούνια και να εμπορεύονται το λίπασμα από τα περιττώματα των περιστεριών.
Τήνος Μαρμαρογλυπτική
Στο άκουσμα του ονόματος της Τήνου δύο πράγματα μας έρχονται αμέσως στο μυαλό: το ένα αναπόφευκτα είναι η Μεγαλόχαρη και το δεύτερο οι μεγάλοι Τηνιακοί καλλιτέχνες, γλύπτες και ζωγράφοι, που ξεπήδησαν από τη νησί προκειμένου να κατακτήσουν με την Τέχνη τους όχι μόνο την Ελλάδα αλλά και τον υπόλοιπο κόσμο.
Οι ιδιαίτερα ευνοϊκές συνθήκες θα μπορούσαμε να πούμε ότι ήταν αυτές που γέννησαν το θαύμα της μαρμαρογλυπτικής που άνθησε στην Τήνο.
Τα λατομείου λευκού και πράσινου μαρμάρου, κυρίως στην Οξωμεριά, στα χωριά του Πύργου και των Υστερνίων προσέφεραν μια εξαιρετική πρώτη ύλη στους μαστόρους της Τήνου ενώ η Ενετοκρατία για μία ακόμη φορά λειτούργησε θετικά μετατρέποντας την Τήνο στο μεγαλύτερο κέντρο της νεοελληνικής μαρμαρογλυπτικής στην Ελλάδα.
Η Τήνος σήμερα αποτελεί χωρίς καμία υπερβολή ένα τεράστιο υπαίθριο μουσείο μαρμαρογλυπτικής καθώς ο επισκέπτης μπορεί πανεύκολα να θαυμάσει αριστουργήματα της Τέχνης αυτής σε όποιο μέρος κι αν βρεθεί: από φεγγίτες και υπέρθυρα σπιτιών, σε οικόσημα αρχοντόσπιτων μέχρι τέμπλα εκκλησιών, καμπαναριά, κοιμητήρια, φρούρια, κρήνες κ.α. Κι αν αυτά ίσως θεωρηθούν από τον επισκέπτη έως και αναμενόμενα τότε τί να πούμε για τη μαρμάρινη στάση λεωφορείου στον Πύργο ή για τις υπέροχες μαρμάρινες πινακίδες με τις οποίες είναι γεμάτος ο Βωλάξ, πινακίδες που έχοντας ως στολίδια ανάγλυφα δελφίνια, περιστέρια, στάχυα μας δείχνουν το δρόμο μας προς το Μουσείο, την Πηγή και το Θέατρο;
Εξάλλου Τηνιακοί ήταν οι τεχνίτες που εργαζόμενοι κάτω από την επίβλεψη Βαυαρών και Ελλήνων αρχιτεκτόνων δημιούργησαν το νεοκλασικό θαύμα της Αθήνας, όταν αυτή έγινε η πρωτεύουσα του νέου ελληνικού κράτους. Αδιάψευστοι μάρτυρες της τέχνης των Τηνιακών μαρμαρογλυπτών μεταξύ άλλων το Ζάππειο, η Εθνική Βιβλιοθήκη, η Ακαδημία, το Πανεπιστήμιο, το Αρχαιολογικό Μουσείο.
Μερικοί από τους σπουδαίους Έλληνες γλύπτες που είχαν γενέτειρα την Τήνο ήταν ο Γιαννούλης Χαλεπάς, ο Δ. Φιλιππότης, ο Γ. Βιδάλης και ο Λ. Σώχος ενώ η Σχολή Καλών Τεχνών του Πύργου εξακολουθεί να «παράγει» μεγάλο αριθμό καλλιτεχνών και κυρίως μαρμαρογλυπτών.
Θα ήταν λάθος ωστόσο να πιστέψουμε ότι η μαρμαρογλυπτική στην Τήνο αποτελεί πια ένα μουσειακό είδος.
Τα πανηγύρια της Τήνου
Και στην Τήνο, όπως σε κάθε γωνιά της Ελλάδας, οι κάτοικοι δε χάνουν ευκαιρία για να διασκεδάσουν και να γλεντήσουν με την ευκαιρία του εορτασμού του αγίου της ενορίας τους. Πολλά λοιπόν είναι και τα πανηγύρια που πραγματοποιούνται κάθε χρόνο στην Τήνο, εκτός βεβαίως από τον μεγάλο εορτασμό, που παίρνει και πανελλήνιο χαρακτήρα με την επίσημη εκπροσώπηση του ελληνικού κράτους, της Μεγαλόχαρης το Δεκαπενταύγουστο.
ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΣ
25. Γρηγορίου του Θεολόγου / Φαλατάδος
30. Της Ευρέσεως (Φαναράκια) / Χώρα της Τήνου
ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΣ
10. Αγ. Χαράλαμπος / Ταραμπάδος Αγ. Τριάδα, Χώρα της Τήνου, Βαθύ
ΜΑΡΤΙΟΣ
25. Ο Ευαγγελισμός της Θεοτόκου / Παναγία της Τήνου
ΑΠΡΙΛΙΟΣ
24. Παναγία Καλαμάν / Βωλάξ
ΜΑΙΟΣ
02. Ζωοδόχου Πηγής / Ξώμπουργο, Δυο Χωριά
16. Άγ.Θεοδώρων / Στο στενό της Άνδρου
21. Κωνσταντίνου και Ελένης / Αγ.Τριάδα
ΙΟΥΝΙΟΣ
05. Η Ανάληψη του Χριστού / Αρνάδος
13. Αγ.Αντώνιος / Σμαρδάκιτο, Ξώμπουργο
16. Αγ.Πνεύματος / Αγ.Τριάδα, Καρδιανή, Φαλατάδος, Χατζηράδος
29. Πέτρου και Παύλου / Τριαντάρος
30. Αγ. Αποστόλων / Τριαντάρος
ΙΟΥΛΙΟΣ
01. Αγ. Αναργύρων / Αρνάδος, Μαρλάς, Πόρτο
20. Προφήτη Ηλία / Βακέτα, Χώρα
25. Αγ.Άννας / Τζάδος
26. Αγ. Παρασκευής / Υστέρνια
ΑΥΓΟΥΣΤΟΣ
06. Μεταμορφώσεως / Πριάστρο, Καρυά
15. Κοίμηση τής Θεοτόκου / Χώρα της Τήνου, Βρυσί
18. Αγ. Αγαπητού / Αγάπη
23. Κυρά Ξένη / Πύργος
23. Εννιάμερα της Παναγίας / Τσικνιάς
29. Αγ. Ιωάννου Αποκεφαλιστή / Κώμη
ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΣ
06. Αγ. Σώστης / Αγ.Σώστης
08. Γενέθλιο της Παναγίας / Βουρνιώτισσα
14. Τιμίου Σταυρού / Κτικάδος, Χώρα της Τήνου (στις 15)
ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ
26. Αγ. Δημητρίου / Καρυά, Τσικινάς
ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ
08. Ταξιαρχών / Χώρα της Τήνου
11. Αγ.Μηνά / Καρδιανή, Ξώμπουργο
21. Εισόδια Θεοτόκου / Τριπόταμος
25. Αγ.Αικατερίνης/ Κάμπος
ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ
04. Αγ. Βαρβάρα / Χώρα της Τήνου
05. Αγ. Σάββα / Χώρα της Τήνου
06. Αγ. Νικόλαος / Στενή
12. Αγ. Σπυρίδωνα / Κτικάδος
13. Αγ. Λουκίας / Καρυά, Αρνάδος
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου